WaterROBUUST bouwen in de Assels
ROBUUST architectuur en onderzoek
Zijgevel© ROBUUST
Terreinprofiel 1© ROBUUST
Terreinprofiel 2© ROBUUST
Patroon funderingsmetselwerk© ROBUUST
Werffoto kruipkelder en overstromingsopeningen© ROBUUST
Zijgevel© ROBUUST
Snede© ROBUUST
Rioleringsplan© ROBUUST
Grondplan© ROBUUST
Het Gentse architectenbureau ROBUUST staat gekend voor zijn no-nonsense aanpak van architectuurprojecten en zijn onderzoek naar het creatief gebruik van energie, materiaal, ruimte en water. In juni 2015 leverde het bureau een waterrobuuste passiefwoning op in de wijk ‘de Assels’ te Drongen. Het project, dat gelegen is in effectief overstromingsgevoelig gebied, getuigt van een doorgedreven kosten-batenoptimalisatie en een dynamische, speelse en waterrobuuste architectuur.
Een perceel in overstromingsgevoelig gebied
Op het perceel stond een klein en licht vakantiehuis. Dat werd tot de fundering gesloopt en vervangen door een nieuwe bescheiden woning. De bouwheren waren van bij het begin op de hoogte van de ligging van het perceel in overstromingsgevoelig gebied. De gunstige locatie nabij het drieleien-punt was voor hen echter doorslaggevend bij de beslissing tot aankoop van het terrein.
ROBUUST: “De bouwheren zijn redelijk vroeg met hun bouwplannen bij ons terecht gekomen. Ze wisten dat de ligging van het perceel in effectief overstromingsgevoelig gebied bepaalde consequenties zou hebben voor hun project. Wat het waterrobuust bouwen concreet inhoudt, wisten ze toen nog niet.”
Aan de slag
ROBUUST: “We hadden zelf ook nog geen projecten gerealiseerd in overstromingsgevoelig gebied. Om goed geïnformeerd aan het project te beginnen, hebben we het digitaal watertoetsinstrument van de Vlaamse Overheid geraadpleegd (zie: www.integraalwaterbeleid.be/watertoetsinstrument). Zo wisten we snel wie de waterloopbeheerder was en met welke randvoorwaarden we rekening moesten houden in het ontwerp.”
Met een waterrobuust schetsontwerp onder de arm trok ROBUUST naar de dienst Stedenbouw van Stad Gent. Er werd ook contact opgenomen met de waterloopbeheerder. In het kader van de Watertoets werden volgende randvoorwaarden opgelegd aan het ontwerp.
ROBUUST: “Het afgewerkt vloerpeil moest 30cm boven het hoogst gekende overstromingspeil liggen. De woning moest bijgevolg verhoogd gebouwd worden op kolommen of met een overstroombare kruipkelder. In deze laatste moesten overstromingsopeningen voorzien worden met een totale lengte van minstens 1/5 van de gevellengte, met een hoogte van minstens 30cm. In de kelder moest een dompelpomp geplaatst worden die vertraagd kan lozen. De hemelwaterput en septische put moesten met een waterdicht en verankerd deksel afgesloten worden.
Daarnaast moest de extra ruimte voor water die in het project ten opzichte van de bestaande toestand werd ingenomen, gecompenseerd worden op het terrein. Aangezien we de footprint van het project echter niet zouden wijzigen en we geen terreinveranderingen zouden doorvoeren, moesten we geen compenserend volume afgraven.
De communicatie met de waterloopbeheerder verliep via telefoon en via mail. Hij bezorgde ons het hoogst gekende overstromingspeil van 7,40 TAW. Het nulpeil van de woning moest dus liggen op 7,70 TAW.
Het terrein hebben we laten opmeten door een landmeter. Uit de opmetingsplannen konden we het TAW-peil van de straat en van de bestaande rioleringsdeksels aflezen. Zo konden we ook het niveau van het afgewerkt vloerpeil uitzetten.”
Bouwen
“Op de waterrijke grond was de voornaamste uitdaging een woning te bouwen die robuust genoeg is tegen mogelijke overstromingen, maar licht genoeg om het bijkomend gewicht op de site te beperken.
Wij hebben de bestaande fundering van het vakantiehuis afgebroken tot 30cm onder de onderkant van de nieuwe vloerplaat. De kruipkelder hebben we behouden. De totale footprint van de woning bleef gelijk aan die van het oorspronkelijke vakantiehuis. Aangezien er onder het terras van het vakantiehuis geen kruipkelder lag, hebben we de bestaande kruipkelder wel een stuk moeten uitbreiden.
De wanden van de kruipkelder werden tot onder de nieuwe vloerplaat opgemetst met een rij op hun kant geplaatste betonstenen. Daarin werden op regelmatige afstand uitsparingen gelaten in functie van de overstromingsopeningen.
Het terrein wordt gekenmerkt door een waterrijke grond. Om te voorkomen dat de kruipkelder bij een hoge grondwaterstand meteen onder water zou komen te staan, werden de wanden van de kruipkelder tot onder de overstromingsopeningen behandeld met een waterdichte cementering.
Om de overstromingsopeningen mee te integreren in het architecturaal concept, hebben we in de kruipkelder verlichting voorzien. Deze zorgt, mede door het regelmatige patroon van de overstromingsopeningen, voor een bijzondere sfeerverlichting aan de buitenzijde van de woning.
De structuur van de woning werd zo licht mogelijk opgevat als een staalstructuur bekleed met industriële panelen. Hierdoor konden we het gewicht van de woning beperken tot het gewicht van het oorspronkelijke vakantiehuis. De sandwichpanelen dienen als binnen- en als tijdelijke buitenafwerking. Ze zorgen meteen ook voor de passieve isolatiegraad. Achteraf zullen ze bekleed worden met houten latten met open voeg.”
“Naast het verhoogd bouwen op een overstroombare kruipkelder en het beperken van het gewicht van de constructie, hebben we nog een aantal andere waterrobuuste ingrepen uitgevoerd.
Zoals opgelegd in de stedenbouwkundige vergunning werd in de kelder een waterpomp geplaatst. Deze is niet uitgerust met een automatische vlotter, maar moet manueel aan- en uitgeschakeld worden. Op die manier kan men wachten tot het kritieke punt van de overstroming voorbij is, alvorens de pomp in werking te stellen.
Het speelse dakvolume wordt voor iets meer dan 50% ingericht als intensief groendak. De bufferende werking heeft een vertragend effect op de afvoer van het hemelwater en zorgt zo voor een aanzienlijke ontlasting van het openbare rioleringsstelsel.
We hebben de afvoeren van alle daken aangesloten op de hemelwaterput voor nuttig hergebruik. In de woning hebben we de nodige filters voorzien in functie van het water afkomstig van de groendaken.
De rioleringsleidingen verlopen via de onderkant van de vloerplaat. We hebben er redelijk wat helling op gestoken om te voorkomen dat het water er niet in kan bevriezen. Vanaf de kelderwand verlopen de afvoerleidingen onder de grond.
Op de afvoerleidingen van het hemel- en afvalwater hebben we terugslagkleppen geplaatst om de terugstroom van water uit de openbare riolering te voorkomen.
Zoals opgelegd in de stedenbouwkundige vergunning werd het deksel van de hemelwaterput en de septische put waterdicht verankerd.”
Woning
“De woning zelf is volledig gelijkvloers georganiseerd. De voorgevel is oostelijk georiënteerd en herbergt drie identieke kinderkamers met elk een eigen mezzanine. De leefruimte wordt aan de westelijke achtergevel richting tuin georiënteerd, maar vangt via een patio ook oosten- en zuiderlicht. Boven de keuken en berging zit een polyvalente bureelruimte. Deze mezzanine geeft uit op de leefruimte en de patio.
Een speels dakvolume dat de verschillende dak mezanines herbergt en bepaalde ruimtes een variabele hoogte meegeeft, bepaalt de architectuur zowel aan de buiten- als binnenzijde.”
Waterrobuust bouwen, duurder bouwen?
“Wij zijn zeer weinig struikelblokken tegengekomen in dit project. De aannemer was aanvankelijk de terugslagkleppen vergeten plaatsen en de deksels van de putten waren niet meteen de juiste, maar dat zijn geen onoverkomelijke problemen.
Ook de bouwkost van dit waterrobuust project wijkt nagenoeg niet af van vergelijkbare opdrachten in niet-overstromingsgevoelig gebied. De kosten van de terugslagkleppen en het waterdichte deksel bleven beperkt.
De bestaande kruipkelder hebben we hergebruikt, waardoor de kosten voor de fundering beperkt bleven. Het verhoogd bouwen had tot voordeel dat we onze vloerplaat konden uitvoeren met stalen sandwichpanelen, geheel passend binnen het bouwconcept.
De woning werd in juni 2015 opgeleverd. Tot vandaag traden er geen problemen met wateroverlast op in dit project.”